ความผิดพลาดไม่ใช่เรื่องใหญ่ หากคุณพร้อมจะกล่าว...
คำขอโทษ
คำขอโทษ
เคยไหมที่คุณนึกอยากขอโทษใครสักคนแต่กลับพบว่าคำง่ายๆสั้นๆนี้กลายเป็นคำที่เอ่ยยากที่สุด หลายคนยอมรับว่าไม่ชิน จึงรู้สึกขัดเขินที่จะพูด และไม่ต้องประหลาดใจถ้าคุณได้รู้ว่าคนบางคนไม่เคยกล่าวคำขอโทษเลยตลอดชีวิต
เราต่างมีประสบการณ์การต่อสู้ทางความรู้สึกอันกระอักกระอ่วนนี้บ่อยครั้ง คุณเคยสงสัยบ้างไหมว่าเพราะอะไร สำหรับผมเมื่อทบทวนดูแล้วก็พบว่ามันมาหยุดที่คำสั้นๆอีกคำหนึ่ง นั่นคือคำว่า "ทิฐิ"
ไม่น่าเชื่อว่าคำง่ายๆสั้นๆนี้จะมีพลังมากพอที่จะทำให้เราเอ่ยคำขอโทษกันไม่เป็น
"คุณมีทิฐิเพราะคุณไม่รู้ คุณไม่เข้าใจ พวกคุณจึงขอโทษไม่เป็น" ผู้ใหญ่ท่านหนึ่งเคยเอ่ยประโยคนี้ ผมจดจำไว้และนำมาทบทวนอีกครั้ง
นั่นเป็นเพราะเราคิดว่าคำขอโทษทำให้เรารู้สึกโง่เขลาและไม่น่าเชื่อถือ พวกเราจึงเก็บคำขอโทษไว้ในส่วนลึกที่สุด และจะไม่ปล่อยให้หลุดร่วงหรือเล็ดลอดออกมาเป็นอันขาด
ทิฐิเป็นเหมือนป้อมปราการชั้นดี ที่จะคอยช่วยปกปิดไม่ให้เราปล่อยสิ่งที่เราคิดว่าอ่อนแอ แล้วเราต่างก็ทำราวกับว่าไม่ได้ทำอะไรผิด
เด็กๆมักเป็นเช่นนี้และผมก็เคยเป็นมาก่อน แต่เมื่อโตขึ้น ผมรู้สึกว่าความผิดที่ปกปิดตัวเองไม่ได้และไม่ได้เอ่ยคำขอโทษออกมากลับทำให้รู้สึกผิดหนักขึ้นไปอีก มันคอยติดตามและทรมานผมเสียยิ่งกว่าอะไรทั้งหมด ถ้าเอ่ยคำว่าขอโทษออกมาเสียตั้งแต่แรก ความรู้สึกคงเป็นอิสระกว่านี้
ในสังคมที่แข่งกันรวย แข่งกันใหญ่และแล้งน้ำใจเช่นนี้ มีเรื่องที่ทำให้ผู้คนโกรธเคืองกันมากมาย ไม่ว่าจะมองไปยังระดับไหน ไม่ว่าจะมองต่างมุม หรือแม้แต่มองไปในมุมเดียวกัน ก็ยังคงมีแต่เรื่องความไม่เข้าใจกันอยู่ดี ผู้คนในสังคมเต็มไปด้วยความโกรธ ความขุ่นเคือง และความไม่สบอารมณ์ต่างๆนานา ความรู้สึกนี้ทำให้ต่างคนต่างอยากเอาชนะ
ไม่มีใครยอมรับว่าตัวเองผิดหรือต่างคนต่างผิด ดังนั้น จึงไม่มีคำขอโทษ "คนเราผิดได้ ความผิดพลาดไม่ใช่เรื่องเสียหายใหญ่โตแต่อย่างใด ขอให้เราเพียงแต่รู้ตัวแล้วแก้ไข และรู้จักกล่าวคำขอโทษเท่านั้น ชีวิตก็จะเป็นสุข" ผู้ใหญ่ที่น่านับถือท่านนั้นกล่าว "ปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้นทุกวันนี้ ส่วนหนึ่งเป็นเพราะคนเราไม่รู้จักคำขอโทษ"
ผมนำความคิดของผู้ใหญ่ท่านนี้มาทบทวนอีกครั้งเมื่อจุ๊บหลานสาวแวะมาหาที่บ้านตอนบ่ายวันหนึ่ง ในบรรยาศที่สบายๆเราคุยกันเรื่องสัพเพเหระ ก่อนลากลับ เธอถามว่า
"น้ามีการ์ด I'm Sorry เหลืออยู่อีกมั้ยคะ"
"ทำไมล่ะ ชุดที่ให้ไปก็มีตั้งสองใบไม่ใช่หรือ" ผมนึกถึงการ์ดโหลหนึ่งที่ให้ไปเมื่อวันวาเลนไทน์ที่ผ่านมา เป็นการ์ดทันสมัยมีสีสันสดใส มีข้อความภาษาอังกฤษ เช่น I Miss You, Thank You, You're a Great Friend และ I'm Sorry
"หนูใช้หมดแล้วทั้งสองใบและอยากได้อีก" จุ๊บตอบยิ้มๆ
"หนูผิดบ่อยหรือ ถึงต้องขอโทษบ่อยจัง" ผมถามด้วยความขบขัน
"หนูอดไม่ได้ค่ะ มีเรื่องที่ต้องโกรธอีก" เธอบอก
"คราวนี้หนูโกรธกับเพื่อน เขาไม่ผิดก็เลยไม่โทรฯมาหาหนู"
"ถ้างั้นหนูก็เอ่ยปากขอโทษเขาเองสิ" ผมออกความคิดเห็น
"ไม่เอาหรอก หนูพูดไม่เป็น หนูว่าส่งการ์ดให้ดีกว่า อย่างน้อยเขาก็จะได้รู้ว่าหนูขอโทษแล้ว" จุ๊บยืนยันความคิด
"เปลืองนะ ยิ่งหนูโกรธบ่อยๆด้วย" ผมแหย่ด้วยความเข้าใจ
ผมไม่มีการ์ด I'm Sorry เหลืออีก แต่บอกชื่อร้านให้เธอไปหาซื้อเอง
ถึงแม้หลานสาวจะกลับไปนานแล้ว แต่ผมก็ยังครุ่นคิดเรื่องการ์ด I'm Sorry ที่เธอต้องการอยู่ และนึกดีใจที่เธอรู้จักคำขอโทษ ถึงแม้จะขอโทษบ่อยไปหน่อยจนมองดูเหมือนเรื่องเล่นๆ
แล้วเราล่ะ คนที่โตเป็นผู้ใหญ่แล้ว เรียนรู้อะไรจากคำขอโทษ
เราเรียนรู้บ้างไหมว่า คำสั้นๆง่ายๆนี้สามารถใช้ตรวจสอบความรู้สึกนึกคิดของเราได้ เมื่ออยู่ในกลุ่มเพื่อนฝูงหรือสังคมในที่ทำงาน เราพบว่าเราอาจเอ่ยคำขอโทษได้ง่ายกว่า เพื่อให้เรื่องราวสงบหรือสถานการณ์คลี่คลายในทางที่ดีขึ้น
แต่เมื่ออยู่ที่บ้านและอยู่กับคนใกล้ชิด เรากลับพบว่าเราพูดคำขอโทษกันยากเหลือเกิน ถึงแม้จะอยากพูด
"พี่ขอโทษลูกบ่อยไป" เพื่อนรุ่นพี่คนหนึ่งเล่า ผมฟังด้วยความยินดี สิ่งที่เห็นคือ ครอบครัวนี้แม่และลูกไม่มีเรื่องขุ่นเคืองต่อกัน และสามารถแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกันได้อย่างเปิดเผย
อย่าเพิ่งด่วนสรุปว่าคำขอโทษดีไปเสียทั้งหมด เพราะยังมีอีกแง่มุมหนึ่งที่น่าศึกษา ยังมีคำขอโทษอีกแบบที่ใช้กันพร่ำเพรื่อไม่จริงใจ ซึ่งหลุดออกมาจากปากผู้พูดง่ายดาย เหมือนคำพูดเพราะๆที่หล่นออกมาจากปากนักการเมืองจำนวนมาก
คำขอโทษแบบนี้เป็นคำขอโทษแบบขอไปที เป็นคำขอโทษที่ผู้พูดไม่ได้รู้สึกว่าตัวเองผิดจริง หรือเป็นคำขอโทษที่มีจุดหมายบางอย่างซ่อนเร้นอยู่
"หนูผิดบ่อยหรือ ถึงต้องขอโทษบ่อยจัง" ผมถามด้วยความขบขัน
"หนูอดไม่ได้ค่ะ มีเรื่องที่ต้องโกรธอีก" เธอบอก
"คราวนี้หนูโกรธกับเพื่อน เขาไม่ผิดก็เลยไม่โทรฯมาหาหนู"
"ถ้างั้นหนูก็เอ่ยปากขอโทษเขาเองสิ" ผมออกความคิดเห็น
"ไม่เอาหรอก หนูพูดไม่เป็น หนูว่าส่งการ์ดให้ดีกว่า อย่างน้อยเขาก็จะได้รู้ว่าหนูขอโทษแล้ว" จุ๊บยืนยันความคิด
"เปลืองนะ ยิ่งหนูโกรธบ่อยๆด้วย" ผมแหย่ด้วยความเข้าใจ
ผมไม่มีการ์ด I'm Sorry เหลืออีก แต่บอกชื่อร้านให้เธอไปหาซื้อเอง
ถึงแม้หลานสาวจะกลับไปนานแล้ว แต่ผมก็ยังครุ่นคิดเรื่องการ์ด I'm Sorry ที่เธอต้องการอยู่ และนึกดีใจที่เธอรู้จักคำขอโทษ ถึงแม้จะขอโทษบ่อยไปหน่อยจนมองดูเหมือนเรื่องเล่นๆ
แล้วเราล่ะ คนที่โตเป็นผู้ใหญ่แล้ว เรียนรู้อะไรจากคำขอโทษ
เราเรียนรู้บ้างไหมว่า คำสั้นๆง่ายๆนี้สามารถใช้ตรวจสอบความรู้สึกนึกคิดของเราได้ เมื่ออยู่ในกลุ่มเพื่อนฝูงหรือสังคมในที่ทำงาน เราพบว่าเราอาจเอ่ยคำขอโทษได้ง่ายกว่า เพื่อให้เรื่องราวสงบหรือสถานการณ์คลี่คลายในทางที่ดีขึ้น
แต่เมื่ออยู่ที่บ้านและอยู่กับคนใกล้ชิด เรากลับพบว่าเราพูดคำขอโทษกันยากเหลือเกิน ถึงแม้จะอยากพูด
"พี่ขอโทษลูกบ่อยไป" เพื่อนรุ่นพี่คนหนึ่งเล่า ผมฟังด้วยความยินดี สิ่งที่เห็นคือ ครอบครัวนี้แม่และลูกไม่มีเรื่องขุ่นเคืองต่อกัน และสามารถแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกันได้อย่างเปิดเผย
อย่าเพิ่งด่วนสรุปว่าคำขอโทษดีไปเสียทั้งหมด เพราะยังมีอีกแง่มุมหนึ่งที่น่าศึกษา ยังมีคำขอโทษอีกแบบที่ใช้กันพร่ำเพรื่อไม่จริงใจ ซึ่งหลุดออกมาจากปากผู้พูดง่ายดาย เหมือนคำพูดเพราะๆที่หล่นออกมาจากปากนักการเมืองจำนวนมาก
คำขอโทษแบบนี้เป็นคำขอโทษแบบขอไปที เป็นคำขอโทษที่ผู้พูดไม่ได้รู้สึกว่าตัวเองผิดจริง หรือเป็นคำขอโทษที่มีจุดหมายบางอย่างซ่อนเร้นอยู่
ผมนึกย้อนไปยังเรื่องราวในหนหลังและดีใจที่พบว่าตัวเองขอโทษเป็นมานานแล้ว และได้ขอโทษผู้คนมาแล้วไม่น้อย แต่ยังคงมีคนอีกหนึ่งหรือสองคนที่ผมอยากขอโทษเป็นที่สุดถ้ามีโอกาส
แต่ก็ยังมีคนบางคนที่อย่างไรๆตอนนี้ผมก็ยังไม่นึกอยากจะขอโทษถึงแม้จะน่าขอโทษ อาจเป็นเพราะความรู้สึกยังก้ำกึ่งกันอยู่
ชีวิตของคนเรานั้น เราต่างเป็นฝ่ายที่ต้องกล่าวคำขอโทษและเป็นฝ่ายรับคำขอโทษ แต่เหนือสิ่งอื่นใด ความจริงใจที่จะขอโทษและความเต็มใจที่จะยกโทษให้ เป็นสิ่งที่เราน่าจะทำมากที่สุด
เพราะเชื่อเช่นนี้ ผมอาจต้องใช้เวลาบ้างเพื่อให้คำขอโทษนั้นเป็นไปด้วยความจริงใจอย่างที่สุดสำหรับบางคน
แต่ก็ยังมีคนบางคนที่อย่างไรๆตอนนี้ผมก็ยังไม่นึกอยากจะขอโทษถึงแม้จะน่าขอโทษ อาจเป็นเพราะความรู้สึกยังก้ำกึ่งกันอยู่
ชีวิตของคนเรานั้น เราต่างเป็นฝ่ายที่ต้องกล่าวคำขอโทษและเป็นฝ่ายรับคำขอโทษ แต่เหนือสิ่งอื่นใด ความจริงใจที่จะขอโทษและความเต็มใจที่จะยกโทษให้ เป็นสิ่งที่เราน่าจะทำมากที่สุด
เพราะเชื่อเช่นนี้ ผมอาจต้องใช้เวลาบ้างเพื่อให้คำขอโทษนั้นเป็นไปด้วยความจริงใจอย่างที่สุดสำหรับบางคน
"ขอโทษ..ที่ผมไม่ใช่คนขอโทษพร่ำเพรื่อ"
